Uniwersytet Mikołaja Kopernika powstał w 1945 r. Uczelnię tworzy 17 wydziałów oraz Interdyscyplinarne Centrum Nowoczesnych Technologii. Uniwersytet oferuje studia w niemal wszystkich dziedzinach wiedzy. Oprócz tradycyjnych kierunków studiów uniwersyteckich są to także medycyna, sztuki piękne i nauki techniczne. Wydziały medyczne ulokowane są w Bydgoszczy, 40 km od Torunia, tam także działają dwa szpitale uniwersyteckie, uznawane za najlepsze placówki medyczne w regionie.
Uniwersytet ma także swoje instytucje daleko poza granicami Polski. Od 1975 r. istnieje Stacja Polarna UMK na Spitsbergenie, a przy Uniwersytecie w Würzburgu w Niemczech działa Polska Misja Historyczna prowadzona przez UMK.
Dziś na UMK studiuje 25 tys. studentów, w tym coraz więcej z zagranicy, a pracuje tu 4 tysiące osób, z czego połowa to pracownicy naukowi i dydaktyczni.
Uniwersytet Mikołaja Kopernika jest miejscem badań naukowych prowadzonych na najwyższym poziomie. Jednym z najważniejszych pól badań jest astronomia, to oczywiste na uniwersytecie, który nosi imię Mikołaja Kopernika. Szczególne osiągnięcia naukowcy z Torunia mają w odnajdowaniu poza słonecznych układów planetarnych – odkryli ich już ponad 20.
Niezwykle silna jest fizyka optyczna i kwantowa, na UMK działa najważniejsze w Polsce laboratorium zajmujące się tymi dziedzinami nauki. Fizycy i lekarze prowadzą wspólne badania nad technikami diagnostyki medycznej, skonstruowali m.in. nowoczesne urządzenie do badania oka (OCT), stosowane dziś w klinikach okulistycznych na całym świecie. Najnowszym polem badań naukowców z UMK jest mózg, a zwłaszcza procesy poznawania i uczenia się.
Toruńska konserwacja zabytków ma długą i znakomitą tradycję, a specjaliści z UMK prowadzili badania i prace konserwatorskie na najważniejszych obiektach świata, m.in. słynnych posągach z Wysp Wielkanocnych.
Uniwersytet Mikołaja Kopernika jest cenionym ośrodkiem badań glacjologicznych i klimatologicznych, zwłaszcza nad przebiegiem i przyczynami zmian zasięgu lodowców. Możliwe jest to dzięki istnieniu Stacji Polarnej UMK na Spitsbergenie.
Toruński uniwersytet ma także istotne osiągnięcia w naukach humanistycznych i społecznych. Z uwagi na historię Torunia, UMK jest jednym z najważniejszych ośrodków badania historii zakonu krzyżackiego i Prus.
Wszystko to zapewniło UMK miejsce w czołówce polskich uczelni (5. uniwersytet w rankingu „Perspektyw”), a także w gronie 3% najlepszych szkół wyższych na świecie według QS World University Ranking. Jako jedna z zaledwie dziewięciu uczelni w kraju UMK został ujęty również w prestiżowym Times Higher Education World University Ranking. UMK jako pierwsza szkoła publiczna w Polsce otrzymał prestiżową akredytację AACSB dla Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, którą może pochwalić się mniej niż 5% najlepszych szkół biznesu na świecie.